مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی در زندگی روزمره

شبکه‌های اجتماعی که با  پیشرفت‌های روزافزون خود اکنون بیشتر با عنوان “رسانه‌های” اجتماعی شناخته می‌شوند، واقعاً مضر هستند و مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی در برخی موارد بیشتر از فایده آن‌ها است. این سخن از این روی اهمیت پیدا می‌کند که نفوذ و تأثیر این تکنولوژی به طرز فوق تصوری در زندگی امروز بشر بالا  رفته است؛ درست مانند زمانی که تلویزیون تازه در جهان رواج یافته بود و تأثیر فوق‌العاده و همه جانبۀ آن بر زندگی بشر به یک معضل واقعی تبدیل شده بود. به نظر می‌رسد تمام محصولات تکنولوژی محور تا مدت زمانی طولانی پس از ظهورشان برای بشر مشکل‌ساز هستند. دراین میان هم نباید از مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از ابزارهای روز تکنولوژی غافل شد. شاید بتوان گفت انسان ذاتاً همانند کودکی است که وقتی با یک اسباب‌بازی جدید مواجه می‌شود تا مدت‌ها  شیفته و اسیر آن می‌شود و کنار گذاشتن آن اسباب‌بازی برایش سخت‌ترین کار دنیاست.

• ما در این مقاله قصد داریم برخی مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی و نکات کمتر شنیده شده از تأثیرات عمیق و نه چندان مطلوبی که این رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی بر روی ذهن و روح آدمی دارند را از منابع مختلف دست‌چین کرده و به حضور شما ارائه دهیم:
• اثر سرایت عاطفی(Emotional Contagion)(انتقال بدون کلام احساسات بین دو انسان) موضوعی موردبحث در روانشناسی است که قابل‌تعمیم به روابط در شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌باشد.
• ویژگی‌های محوریِ یک کاربر رسانه‌های اجتماعی به عنوان متغیرهای تعدیل کننده در پژوهش‌های علمی از این قرارند: (الف) تعداد دوستان و (ب) مدت زمان صرف شده در شبکۀ اجتماعی.
• آسیب‌های فزایندۀ شبکه‌های اجتماعی در حوزۀ ارزش‌های اخلاقی-انسانی را می‌توان تحت عناوین ذیل دسته‌بندی نمود: نفرت پراکنی، تبعیض قومی-نژادی، مزاحمت‌های جنسی و قلدری آنلاین.
• روانشناسان اجتماعی معتقدند رسانه‌های اجتماعی بستری برای بهتر نشان دادن نقاط ضعف ذهن انسان فراهم می‌کنند، زیرا زمینۀ ورود به حریم خصوصی انسان‌ها را به طور فراگیر فراهم می‌آورند.
• در آموزه‌های بودایی توجه مداوم و مستمر و بدون تعقل/ناآگاهانه به اشیا یا افراد به مرور باعث بر‌انگیخته شدن/تقویت شهوت نسبت به سوژه می‌شود، فرایندی که در شبکه‌های اجتماعی قابل مشاهده است.

• ذهن انسان تمایل به تکرار هرچه بیشتر سوژه‌های بصری جذاب و لذت‌بخش دارد. طبق نتایج تحقیق غرق شدن/احاطه ذهن با سوژه‌های یاد شده در شبکه‌های اجتماعی، باعث کاهش تمرکز فرد بر روی موضوعات دیگر می‌شود.
• در رسانه‌های اجتماعی(برخلاف جامعۀ فیزیکی که مرزهای حاکم بر هنجارها، قوانین، ارزش‌های فرهنگی و اخلاق اجتماعی تثبیت شده‌اند) ارزش‌های اجتماعی بدون کنترل کافی به طور مواج و آزاد جابجا می‌شوند.
• در حالی که نمایش عمومی قتل، تجاوز و خشونت در فیس‌بوک لایو نمونه‌ای بارز از سقوط ارزش‌های انسانی است، مرور مباحث تخصصی نشان می‌دهد کلیت رسانه‌های اجتماعی ممکن است نقش مهمی در این افول ایفا کنند.
• رسانه‌های اجتماعی کاربران را وادار می‌کند خود را با نوع خاصی از رفتارها و اعمال مطابقت دهند، بنابراین استفاده از رسانه‌های اجتماعی باعث ایجاد حسادت، اضطراب و دیگر احساسات منفی خواهد شد.
• تکنولوژی‌های دیجیتال خلاقیت کودکان را می‌کُشد و فرصت اختراع و خلاقیت را از‌ آن‌ها می‌گیرد.‌ نتایج یک نظرسنجی در انگلستان نشان می‌دهد خلاقیت در کودکان در مقایسه با ۵ سال گذشته به شدت کاهش یافته است.
• کاربران شبکه‌های اجتماعی در صورت مشاهدۀ پست‌های بیشتری با محتوای منفی، محتوای منفی بیشتری منتشر خواهند نمود.
• حجم فعالیتی که کاربران شبکه‌های اجتماعی در پاسخ به پست‌های منفی از خود نشان می‌دهند، نسبت به پست‌های مثبت بیشتر است.

• احساس نهفته در لحن، جمله‌بندی یا محتوای پست‌های شبکه‌های اجتماعی به طور قطع به صورت ناخودآگاه به دیگران منتقل می‌شوند.
• نبودن خودقانون مداری و مستعد بودن در برابر فشارهای روانی، نوجوانان در سن بلوغ را در برابر مشکلاتی از جمله افسردگی فیس‌بوکی، هرزه‌نگاری و زورگویی مجازی آسیب‌پذیر می‌کند. این مشکلات تنها چندی از مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی هستند. در مورد مشکلات دیگری مانند چاق شدن ناشی از شبکه‌های مجازی، اعتیاد به اینترنت و کمبود خواب نیز بررسی‌های موشکافانه و دقیقی در حال انجام است.
• نزدیک به ۳۹ درصد نوجوانانی که از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند به طریقی مورد زورگویی مجازی قرار گرفته‌اند که این رقم برای آن‌هایی که از اینترنت استفاده می‌کنند ولی در شبکه‌های اجتماعی فعالیت ندارند ۲۲ درصد است. ارسال یادداشت‌های شخصی دیگران در یک گروه بدون اجازه فرستنده هم نوعی زورگویی مجازی محسوب می‌شود.
• ارسال پست‌ها و استاتوس‌های غیرمفید و مبهم در شبکه‌های اجتماعی به راحتی می‌تواند تبدیل به عادتی زننده و مخرب در زندگی افرادی شود که غالباً از این شبکه‌ها استفاده می‌کنند. رقابت بی‌پایان برای به دست آوردن لایک بیشتر و کامنت‌های متعدد می‌تواند یکی دیگر از مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی که زندگی شما را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• درک این موضوع که توجه بیش از حد افراد به دنیای مجازی و هویت خود در شبکه‌های اجتماعی آن‌ها را از رقابت در دنیای واقعی و رسیدن به اهداف مهم بازداشته بسیار آسان است. امروزه اکثر جوانان به جای اینکه با تلاش و پشتکار مهارت‌های لازم برای رسیدن به اهداف عالی خود را در زندگی واقعی کسب کنند رو به فضای مجازی آورده و ترجیح می‌دهند به فوق ستاره‌ای دنیای مجازی و شبکه‌هایی از قبیل اینستاگرام، توییتر و … تبدیل شوند.

• شبکه‌های اجتماعی آسان‌ترین راه برای توقف رشد یا کشتن فرآیند خلاقیت و نوآوری در انسان است. مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی و گشت‌وگذارهای بی‌هدف در آن‌ها مانند زمانی است که شما از روی بی‌فکری و بدون برنامه خاصی به تماشای تلویزیون و برنامه‌های این رسانه جمعی بپردازید. اگر تصمیم گرفته‌اید که بهره‌وری خود را افزایش دهید و از وقت خود درست استفاده کنید بهتر از اعلان‌های تمام اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی را از همین امروز خاموش کنید.
• شخصیت‌های دیجیتالی افراد که در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد به طرز چشم‌گیری با شخصیت و هویت واقعی آن‌ها متفاوت است. بعد از چند ماه درگیر شدن با این شبکه‌ها و مقایسه خود با افراد دیگر ممکن است فکر کنید که آن‌ها از شما خیلی بهترند اما بهتر است این موضوع را همیشه به خاطر بسپارید که آن‌ها هم مانند شما یک انسان هستند و درست مانند شما از نقاط ضعف و قوت مشخصی برخوردارند.

برای مطالعه بیشتر در زمینه مضرات استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌توانید به مقالات «استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث افت تحصیلی می‌شود»، «تاثیرات اینترنت بر خواب و سلامت» و «چگونه اعتیاد به شبکه های اجتماعی را ترک کنیم؟» مراجعه کنید.

منابع: semanticscholar، avogel، crazyegg، researchgate