پدیدارشناسی شهرت اینترنتی
با مروری کلی بر تحقیقات و نظرسنجی‌های صورت گرفته در جهان، می‌توان به جرئت گفت ظهور اینترنت و اخیراً رسانه‌های اجتماعی به تَب شهرت در جامعۀ بشری به طرز چشمگیری دامن زده و مقوله شهرت اینترنتی را پدید آورده است.
فناوری پیشرفته ارتباطات و سرمایه‌داری بر آتشی به نام پدیدۀ فرهنگی شهرت اینترنتی می‌دمد، پدیده‌ای که به‌خصوص نسل جوانی را در جامعه‌ای به‌هم‌پیوسته اسیر خود نموده که بی‌وقفه با عطش «دوست داشته شدن»، برای «به اشتراک گذارده شدن» تلاش می‌کند.
این مطالعه با تجزیه‌و‌تحلیل ادبیات حول محور مشاهیر اینترنتی و مباحث مرتبط با آن به بررسی نظری پدیده شهرت اینترنتی و تأثیر فرهنگی-اجتماعی آن بر ساخت اجتماعی می‌پردازد. مبنای این تحلیل تئوری کثرت‌گرای ماکس وبر در مورد دولت مدرن در دوران رسانه‌های اجتماعی است. از جمله مباحث مورد اشاره در این مطلب؛ معنای مشهور بودن، شهرت به مثابه سرمایه و تعامل بین افراد مشهور اینترنتی و مخاطبانشان می‌باشد که منجر به بروز رفتارهای آنلاین خاص می‌شود.
کلیدواژه‌ها: فرد مشهور در فضای مجازی، تعامل فراجتماعی، فرهنگ عامه،سرمایه اجتماعی، رسانه‌های اجتماعی، شهرت اینترنتی، فرد مشهور
اصطلاح سلبریتی یا «آدم مشهور» بسیار فراگیر است. وجود این پدیده تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود را در جامعه ما دارد، اما این اصطلاح به صورت مبهم تعریف شده است. در سال ۱۹۶۱، این اصطلاح توسط بورستین(Boorstin) در کتاب «تصاویر: نمایانگر شبه واقعیت در آمریکا» معرفی شد که در آن فرد مشهور عبارت است از: «انسانی عادی که به واسطۀ رسانه‌های جمعی به طور گسترده توسط جامعه شناخته می‌شود و تحت تأثیر این روند، شخصیتی شبه انسانی به خود می‌گیرد.» با این وجود تعریف بورستین به دلیل تنوع گستردۀ انواع شهرت، ناکافی به نظر می‌رسد.
افراد مشهور از نظر بورستین به عنوان ابزاری فهمیده می‌شوند که از طریق آن نظام سرمایه‌داری به اهداف خود مبنی بر فرو بردن و استثمار توده‌ها نائل می‌شود. نظام سرمایه‌داری به دروغ افراد مشهور را نماد فردگرایی قهرمانانه و آزادی اراده و انتخاب انسان معرفی می‌کند اما هم‌زمان از آن‌ها برای استانداردسازی و پیش‌بینی‌پذیری جامعه استفاده می‌کند.
اپشتین(Epstein) در مورد انواع افراد مشهور به تفصیل صحبت می‌کند و افراد مشهور را با توجه به خاستگاه آن‌ها به دسته‌های قهرمان، بت، فوق ستاره متمایز می‌کند. گابلر(Gabler)، مورخ فرهنگی و منتقد مشهور سینما، افراد مشهور به عنوان انسان‌هایی باز تعریف نمود که «زندگی آن‌ها سراسر از روایت‌های سرگرم کننده‌ای تشکیل شده که علاقه و توجه مردم و رسانه‌های سرگرم کننده را برمی‌انگیزند.» وی شهرت فرد مشهور را صرفاً دارای کارکردی شبیه بازاریابی یک کالای تجاری می‌داند.
وضعیت شهرت
مفهوم معاصر وضعیت اجتماعی تا حد زیادی تحت تأثیر فلسفه‌های تکثرگرای ماکس وبر در مورد گروه‌های اجتماعی است. به عقیدۀ وی: طبقات اقتصادی-اجتماعی قدیمی هم‌زمان با رشد جهانی سرمایه‌داری، از بین می‌روند و در عوض طبقات جدیدی به وجود می‌آیند که به نوبه خود سیستم طبقاتی جدیدی را تولید می‌کند که افراد مشهور از آن جمله است. در دیدگاه ماکس وبر نسبت به مقوله‌های موقعیت و قدرت، «هر جامعه‌ای به گروه‌ها و اقشار با سبک زندگی متمایز تقسیم می‌شود؛ گرچه در بعضی مواقع گروه‌های طبقاتی ممکن است دچار تضاد منافع و تقابل شوند اما به طور کلی اعضای آن‌ها الگوهای رفتاری پایداری را نسبت به یکدیگر قبول می‌کنند.»
با این حال وضعیت شهرت و شهرت اینترنتی، طبق تعاریفی که پیشتر آورده شد، با گروه‌های تعریف شده توسط ماکس وبر متفاوت است زیرا نیاز به تبدیل شدن به کالایی برای مخاطبان در رسانه‌های ارتباط جمعی دارد.
میلر(Milner) تعاریف قبلی از شهرت را با چهار مؤلفه تقویت کرد. اول، دیده شدن؛ «صرف دیده شدن در رسانه‌ها مساوی است با دوست داشته شدن! حتی افرادی که در خارج از رسانه‌های و دنیای واقعی زیبا یا جذاب پنداشته نمی‌شوند، به محض دیده شدن در رسانه‌ای که مخاطب گسترده دارد، دوست داشته می‌شوند!» دوم زیبایی و جذابیت ظاهری افراد مشهور. سوم، تعامل با جامعه که مبتنی بر تئوری تعامل اجتماعی است. چهارم، ارتباط صمیمی که قرار گرفتن جزئیات زندگی خصوصی افراد مشهور در دسترس رسانه‌های جمعی را تئوریزه می‌کند و از این طریق حس اعتماد به افراد مشهور و شهرت اینترنتی را در جامعه افزایش می‌دهد و بنابراین مخاطبان با افراد مشهور پیوندها و روابط خیالی-مجازی ایجاد می‌کنند. از این منظر ذهن مخاطب در معرض نفوذ عقاید، رفتار و گفتار افراد مشهور قرار می‌گیرد.
پیشرفت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در آشکار شدن جوهره نفوذ شخصیت افراد مشهور در زندگی مدرن ما داشته‌اند. به عبارت دیگر، شبکه‌های اجتماعی برای طبقۀ افراد مشهور مانند دوپینگ تأثیرگذاری اجتماعی عمل کرده و عمق نفوذ این تأثیر را بیش از پیش افزایش داده است. این جدول زمانی تاریخ ظهور شبکه‌های اجتماعی دیجیتال تحت وب را از ابتدا تا به امروز به تصویر می‌کشد.
جنبه فنی-روان‌شناختی اینترنت
با در نظر گرفتن حجم آموخته‌ها و تحقیقات پیرامون جنبه‌های روان‌شناختی رسانه‌های اجتماعی، می‌توان گفت ادبیات جدیدی تحت این موضوع به وجود آمده است که بر تغییرات رفتاری مخاطبان تمرکز دارد. سیمزک (Simsek) استاد علوم ارتباطات معتقد است که می‌توان تأثیر روان‌شناختی رسانه را حول محور میل فطری انسان به ابراز وجود و شناخت خود تفسیر نمود؛ با این توضیح که کاربر، محتوای رسانه‌های اجتماعی را تولید می‌کند و رسانه‌های اجتماعی در پاسخ به کاربر و طبق محتوای تولید شده توسط وی باعث تقویت گرایشات و رفتارهای او اعم از نوع‌دوستی، لذت‌گرایی، هویت‌های متعدد، خودشیفتگی، قبیله‌گرایی، ترس، حذف و حمایت می‌شود.
نتیجه‌گیری
شهرت تقویت و حمایت شده توسط اینترنت و رسانه‌های اجتماعی و شهرت اینترنتی، اسلوب‌های رفتاری خاصی را به عنوان بخشی از سبک زندگی پست‌مدرن به مخاطبان خود دیکته نموده و آن اسلوب‌ها را وارد ناخودآگاهی وی یا به عبارتی درونی‌سازی می‌کنند. مخاطبان با آرزوی تبدیل شدن به «فرد مشهور»، به موفقیت هرچه بیشتر فرد مشهور دامن می‌زنند.
منبع: sciencedirect
برای مطالعه بیشتر در زمینه شهرت اینترنتی می‌توانید به مقالات «اگر این مطلب را بخوانید، دیگر نمی‌خواهید سلبریتی شوید!» و «فرهنگ سلبریتی ها چگونه جایگزین ارزش‌های غالب مردم شده است؟» مراجعه کنید
