تاثیرات تکنولوژی بر حافظه و یادگیری انسان

اغراق نیست اگر بگوییم در قرن حاضر، همه‌ی ابعاد زندگی بشر به تکنولوژی و جنبه‌های مختلف آن گره خورده است. بسیاری از کارهایی که امروزه انجام می‌دهیم، بدون حضور تکنولوژی‌های جدید هرگز امکان‌پذیر نبود. با این حال، با وجود تمام اثرات مثبتی که پیشرفت علم و تکنولوژی بر روی زندگی بشر گذاشته است، نمی‌توان آثار سوء آن را نادیده گرفت. یکی از این‌ موارد، تاثیرات تکنولوژی بر حافظه و یادگیری انسان است.

تاثیرات تکنولوژی بر حافظه چگونه است؟ آیا پیشرفت تکنولوژی می‌تواند به قدرت حافظه‌ی انسان آسیب بزند؟

پاسخ این سوال بی‌شک مثبت است. مغز آدمی با ساختار پیچیده‌ی خود، ظرفیت دریافت مقادیر فراوانی از اطلاعات را دارد؛ با این وجود تکنولوژی می‌تواند روی مدت زمان نگه‌داری و نیز نحوه‌ی دریافت و پردازش اطلاعات در مغز تاثیر گذارد. بنابراین تاثیرات تکنولوژی بر حافظه وجود دارد. اما چگونه؟

۱٫هجوم وسیع اطلاعات، حفظ داده‌های قبلی را با مشکل روبه‌رو می‌کند.

یکی از تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، کاهش توانایی مغز در ذخیره‌ی اطلاعات جدید است. تونی شوارتز، مدیرعامل پروژه انرژی، نحوه‌ی این تاثیر را به یک لیوان پر از آب تشبیه کرده است؛ با ریختن مقادیر اضافی، سرریز می‌کند و آب‌های قبلی تماما از دست می‌روند. حافظه‌ی آدمی نیز چنین است؛ پیش از آن‌که بتواند داده‌های قبلی را ذخیره و یا به حافظه بلندمدتش منتقل کند، به واسطه‌ی پیشرفت تکنولوژی با هجوم اطلاعات جدید فراوان روبه‌رو می‌شود.

۲.اینترنت به کارت حافظه‌ی مغز آدمی بدل شده است!

یکی دیگر از تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، تنبلی در یادگیری و دریافت اطلاعات است. اینترنت و موتورهای جستجو امروزه این امکان را برای انسان فراهم کرده‌اند تا هرلحظه اراده کرد به اطلاعات زیادی در هر زمینه‌ای دسترسی داشته باشد؛ به نوعی مغز انسان را از یادآوری و به خاطر سپردن اطلاعات دردسترس بی‌نیاز می‌کند.

۳.عدم تمرکز کافی، حافظه و به خاطر سپردن را دشوار می‌کند.

از دیگر تاثیرات تکنولوژی بر حافظه می‌توان به کاهش تمرکز جهت یادگیری اشاره کرد. حافظه و به خاطر سپردن، بیش از هر چیز نیازمند دقت و تمرکز کافی است؛ تصور کنید هنگام مشاهده‌ی فیلمی سینمایی هم‌زمان در حال پیام دادن به دوستی بوده‌اید؛ احتمال زیاد روز بعد توانایی یادآوری بسیاری از صحنه‌های مهم فیلم را نخواهید داشت. پژوهشگران ام‌آی‌‌تی، به‌تازگی مداری عصبی در مغز کشف کرده‌اند که نقش بسیار مهمی در حافظه‌ی بلندمدت ایفا می‌کند؛ عملکرد صحیح این مدار عصبی ارتباط بسیار مستقیمی با میزان بالای تمرکز در فرد دارد.

آیا تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، بر روی یادگیری هم موثر خواهد بود؟

پژوهش‌های اخیر نشان داده است که علاوه بر تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، توامان هم اثر مثبت و هم منفی روی یادگیری کودکان هم دارد؛ از آن‌جایی که کودکان در سنین رشد هستند و رشد مغزشان هنوز کامل نشده است، مواجهه‌ی مکرر آن‌ها با تکنولوژی نحوه‌ی رشد و پرورش آن‌ها را با نسل‌های پیش از خود بسیار متفاوت کرده است. ابزارهای تکنولوژی این امکان را برای آن‌ها فراهم می‌کند تا خلاقانه‌تر بیندیشند و هم‌زمان بتوانند طیف وسیعی از اطلاعات را به دست آورند. با این حال، هیچ کدام از این موارد بدون هزینه نیست.

یادگیری مناسب نیازمند تمرکز و حضور ذهن کافی است؛ میزان تمرکز و توجه کودکان از محیط اطراف آن‌ها تاثیر می‌گیرد. تکنولوژی امروزه کودکان را به سوی جهانی سوق داده است که حواس‌پرتی به تدریج جای تمرکز کافی را می‌گیرد؛ مغز کودکان عادت می‌کند که دائما داده‌های مختلف را پردازش و از روی اعمال متفاوت پرش کند. این پرش‌های ذهنی، سبب می‌شود تا هم‌چنان که مغز درحال پردازش داده‌های جدید است، بسیاری از داده‌های قبلی را به دلیل ظرفیت محدودش از دست دهد و فراموش کند. علاوه بر این حجم بالای اطلاعات مانع از این می‌شود که مغز فرصت کافی برای جمع‌آوری و پردازش آن‌ها داشته باشد. درنتیجه کودکان نمی‌توانند به درک و یادگیری عمیقی دست یابند. بنابراین تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، یادگیری را هم تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

آیا حافظه‌ی نسل جوان امروز با نسل پیش از خود فرق می‌کند؟ این تفاوت چقدر ناشی از تاثیرات تکنولوژی بر حافظه است؟

تاثیرات تکنولوژی بر حافظه در نسل‌های مختلف، فرق می‌کند. خوب است بدانید نسلی که با تکنولوژی بزرگ شده‌اند، با نسل‌های قبل خود بسیار متفاوت‌اند. این نسل که به نسل هزاره یا نسل Y معروف هستند، بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۰ میلادی به دنیا آمده‌اند. (معادل دهه شصت تا آغاز دهه هشتاد در ایران) از آن‌جایی که این نسل با تکنولوژی و اینترنت آشنایی دارد، تعجبی ندارد که می‌توانند اطلاعات را در هر زمانی و هر مکانی و تنها بنا بر نیاز و شرایط دریافت کنند؛ طبیعی است که درمقایسه با نسل‌های پیش از خود، تلاش کم‌تری برای شناخت و یادگیری می‌کنند.

طی نظرسنجی که در سال ۲۰۱۳ صورت گرفت، نشان داده شد که نسل y(سن ۱۸تا ۳۴ سال) نسبت به نسل قبل خود یعنی نسل x (سنین بالای ۵۵ سال) احتمال بیشتری دارد که فراموش کنند امروز چه تاریخی است. و یا کلید خود را آخرین بار کجا گذاشته اند. سطح بالای استرس می‌تواند یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در فراموشی این نسل باشد که خود می‌تواند ناشی از استفاده‌ی زیاد از تکنولوژی و آثار سوء آن نظیر کم‌خوابی باشد. بنابراین با گذشت زمان تاثیرات تکنولوژی بر حافظه و نحوه‌ی یادگیری بشر به خوبی قابل مشاهده است.

 تاثیرات تکنولوژی بر حافظه در درازمدت چگونه هستند؟

در درازمدت علاوه‌ بر تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، دیگر جنبه‌های زیست انسان از جمله سلامت جسمی و روانی او نیز تحت‌ تاثیر قرار می‌گیرد؛ استفاده‌ی بیش از حد از ابزارهای تکنولوژی، می‌تواند باعث بروز مسائل متعدد روان‌شناختی نظیر حواس پرتی، خودشیفتگی، انتظار رضایت فوری و حتی افسردگی شود. علاوه بر تأثیر مخرب بر سلامت روان کاربران، می‌تواند پیامدهای منفی بر سلامت جسمی نظیر مشکلات بینایی ، کاهش شنوایی و و یا آسب به گردن داشته باشد.

چه راهکارهایی برای کاهش تاثیرات تکنولوژی بر حافظه وجود دارد؟

همانطور که گفته شد، تاثیرات تکنولوژی بر حافظه و یادگیری در درازمدت غیرقابل‌انکار است؛ بنابراین آگاهی در مورد استفاده صحیح از ابزارهای فناوری به‌گونه‌ای که از تاثیرات تکنولوژی بر حافظه جلوگیری کند، بسیار اهمیت دارد. مهم است بدانیم این‌ها ابزارهایی برای بهتر شدن زندگی هستند و نه برعکس. در زیر ۵ راه بسیار کاربردی برای کاهش تاثیرات تکنولوژی بر حافظه و کنترل مصرف پیشنهاد شده است:

۱٫ استفاده از ابزارهای تکنولوژی را محدود کنید. این محدودیت‌ها را از ابزارهایی که بیشتر استفاده می‌کنید، نظیر موبایل، لپ‌تاپ و یا تبلت خود آغاز کنید. مثلا قرار بگذارید که تنها دو بار در روز و یا هر روز ساعت نه شب شبکه‌های اجتماعی را مرور کنید و به قوانین خود پایبند بمانید! این مورد کمک بسیاری در کاهش تاثیرات تکنولوژی بر حافظه می‌کند.

۲٫ به خوابی آرام و راحت در شب اهمیت بدهید. یکی از مهم‌ترین علل تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، اختلالات خواب است. سعی کنید چرخه‌ی خواب روزانه‌ی خود را به طور دقیق تنظیم کنید و هنگام خواب خود را از هر گونه ابزار تکنولوژی رها کنید تا خوابی آرام و راحت را تجربه کنید.

خوابی آرام و دور از هرگونه ابزارهای تکنولوژی داشته باشید.

۳٫برای دریافت همه‌ی اخبار و اطلاعات جدید حریص نباشید. امروزه تکنولوژی ما را در وضعیتی قرار داده است که تمایل داریم اخبار جدید را به سرعت و زودتر از هر کس دیگری دریافت کنیم. دقت کنید شما نیاز نیست همه‌ی مطالب موجود در یک شبکه را بخوانید. آرامش خود را حفظ کنید و تنها به مواردی که نیاز است اکتفا کنید.

۴٫برنامه‌ریزی کنید. برای کاهش تاثیرات تکنولوژی بر حافظه، خوب است که به هرچیز در زندگی‌تان نظم و ترتیب دهید. این کار را می‌توانید با انجام برنامه‌ ریزی‌ های روزانه یا ساعتی به خوبی انجام دهید.

۵.برای داشتن سبک زندگی سالم تلاش کنید. ورزش کنید، برنامه‌ریزی روزانه کنید، به خواب روزانه خود اهمیت بدهید و …

در پایان فراموش نکنید هیچ یک از تاثیرات تکنولوژی بر حافظه و سایر ابعاد زندگی که گفته شد، قطعی نیست و همه چیز به شما و نحوه‌ی استفاده‌ی شما بستگی دارد.

برای مطالعه بیشتر در رابطه با آسیب های تکنولوژی به بدن انسان می توانید به مقاله ی عوارض ناشی از استفاده مداوم هدفون و هندزفری مراجعه کنید.